อนุสรณ์สถานมิตรภาพไทย-ญี่ปุ่น ขุนยวม ตั้งอยู่ด้านฝั่งตะวันตกเฉียงเหนือของวัดม่วยต่อ ในตัวเมืองขุนยวม จังหวัดแม่ฮ่องสอน สถานที่แห่งนี้ถูกสร้างขึ้นเพื่อเป็นแหล่งศึกษาทางประวัติศาสตร์พื้นที่ นับตั้งแต่อดีตกาลมาจนถึงยุคสร้างบ้านสร้างเมือง โดยเฉพาะในช่วงยุคสงครามโลก ครั้งที่ 2 สงครามมหาเอเชียบูรพามีผลกระทบกับพื้นที่และประชากรอย่างไร เป็นภาพอีกมุงมองหนึ่งของบทบาททหารญี่ปุ่นในประเทศไทย
สงครามมหาเอเชียบุรพา เริ่มจากญี่ปุ่นโจมตีฐานทัพเรืออเมริกาที่อ่าวเพิร์ลฮาเบอร์ ในฮาวายแล้วขยายวงกว้างครอบคลุมทั่วเอเชีย ประเทศไทยเริ่มได้รับผลกระทบเมื่อญี่ปุ่นยกพลขึ้นบกชายฝั่งตะวันออกของ ประเทศไทย และขอใช้ประเทศไทยเป็นทางผ่านไปโจมตีฝ่ายสัมพันธมิตรในมลายู พม่าและอินเดีย ต่อมาประเทศไทยได้ลงนามเป็นสหายร่วมรบกับญี่ปุ่น และจัดตั้งกองทัพภาคพายัพ ขึ้นไปยึดเมืองเชียงตุงและดินแดนฝั่งตะวันออกของแม่น้ำสาละวินในพม่า เป็นปีกขวาให้ทหารญี่ปุ่นในการรบเป็นแนวป้องกันทหารจีนกองพล 93 ลงมาตีตลบหลัง เพื่อให้ทหารญี่ปุ่นรุกเข้าไปในพม่าและอินเดียอย่างปลอดภัย
ในระหว่างสงคราม กองทัพญี่ปุ่นได้มีแนวคิดในการสร้างเส้นทางส่งกำลังบำรุงจากประเทศไทยเข้าไป ในพม่า โดยพิจารณาจากเส้นทางที่ใกล้ที่สุด เส้นทางเชียงใหม่-ตองอู ถูกกำหนดขึ้นโดยเริ่มจากบ้านแม่มาลัย อำเภอแม่แตง เข้าไปอำเภอปาย – อำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน แล้วลงมาที่ขุนยวม ก่อนจะดำเนินการขุดต่อไปยังชายแดนไทย-พม่า ที่บ้านห้วยต้นนุ่น เข้าประเทศพม่าข้ามน้ำสาระวิน ไปบรรจบกับเส้นทางย่างกุ้ง – ตองอู เพื่อมุ่งหน้าไปยังตองอู และต่อไปยังชายแดนพม่า-อินเดีย เส้นทางนี้ถูกสร้างโดยแรงงานคน จากการเกณฑ์จ้างราษฎรในเขตอำเภอขุนยวมและพื้นที่อื่นๆเช่นอำเภอข้างเคียงและ จังหวัดข้างเคียง (เน้นการจ้างคนตามพื้นที่ที่ถนนตัดผ่าน) การสร้างถนนนี้เป็นเหตุให้เริ่มมีการติดต่อสัมพันธ์กันระหว่างทหารญี่ปุ่น กับคนในพื้นที่ เพราะมีการจ้าง การติดต่อซื้อขายสินค้าจำเป็นระหว่างกัน จนรู้จักกันและไว้วางใจกัน เกิดเป็นความเอื้ออาทร เกื้อกูลกันขึ้นในยามทุกข์ยากด้วยกัน
ผลการรบที่เมืองอิมพาลและโคฮิมา บริเวณชายแดนอินเดียกองทัพญี่ปุ่นต่อต้านและปิดล้อมจากกองทัพสัมพันธมิตรและ กองโจรท้องถิ่น ทำให้ต้องประสบความสูญเสียอย่าง ไม่สามารถรุกต่อไปได้ จึงเริ่มถอนกำลังกลับเพื่อฟื้นฟูกำลัง โดยใช้ขุนยวมเป็นแหล่งพำนักหลัก และจะเข้าไปรุกต่อเมื่อมีความพร้อม แต่สุดท้ายฝ่ายสัมพันธมิตรได้ทั้งระเบิดปรมาณู ที่เมืองฮิโรชิมาและนางาซากิ ทำให้ประชาชนเสียชีวิตไปหลายแสนคน ทำให้สมเด็จพระจักรพรรดิญี่ปุ่น ทรงประกาศยอมแพ้โดยไม่มีเงื่อนไข ทหารญี่ปุ่นจึงต้องยอมรับความปราชัย ที่ไม่ยอมรับการพ่ายแพ้ก็ฆ่าตัวตาย โดยการคว้านท้องตัวเองด้วยซามูไรสั้นที่พกติดตัว
หลากหลายเรื่องราวเหล่า มีให้ท่านได้ติดตาม ที่อนุสรณ์สถานมิตรภาพไทย – ญี่ปุ่น ขุนยวม ค่าเข้าชมผู้ใหญ่ 40 บาท เด็ก 20 บาท เปิดบริการนักท่องเที่ยวทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08.30 น. – 16.30 น.
แผนที่ อนุสรณ์สถานมิตรภาพไทย-ญี่ปุ่น ขุนยวม แม่ฮ่องสอน
ข้อมูลจาก : http://www.khunyuam.go.th/index.php?_mod=dHJhdmVs&no=Nw
